ΤΡΩΚΤΙΚΑ

Σε αυτό το άρθρο θα κάνουμε μια εισαγωγή στην βιολογία των τρωκτικών , τις διατροφικές τους συνήθειες και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά που τα διέπουν καθώς και τους τρόπους καταπολέμησης τους .

Τα τρωκτικά (Rodentia) αποτελούν τάξη των πλακουντοφόρων, αναγαλίδων θηλαστικών, η οποία περιλαμβάνει πάρα πολλά είδη. Από αυτά, τα είδη που παρουσιάζουν υγειονομικό ενδιαφέρον είναι τα λεγόμενα συμβιωτικά τρωκτικά, στα οποία υπάγονται τα ποντίκια. Τα ποντίκια ανήκουν στην οικογένεια Muridae, όπου κατατάσσεται το γένος Mus. Κυριότερα είδη ποντικιών είναι οι επίμυες Rattus norvegicus (Νορβηγικός Αρουραίος) και ο Rattus rattus (Καστανός Αρουραίος) και το οικιακό ποντίκι Mus musculus. Και τα τρία είδη είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.

Τα τρωκτικά είναι γνωστά για το υψηλό αναπαραγωγικό τους δυναμικό. Ζουν περίπου ένα χρόνο και μπορούν να φτάσουν σε σεξουαλική ωριμότητα στις 6 εβδομάδες. Γεννούν 5-6 απογόνους και μπορούν να γεννήσουν έως 8 φορές ετησίως. Έχουν ασθενή όραση όμως έχουν εξαιρετική όσφρηση καθώς και ιδιαίτερη ικανότητα ακοής αφού μπορούν να εντοπίσουν εισβολής με εξαιρετική ευαισθησία. Συνήθως ζουν σε εξωτερικούς χώρους αλλά μπορούν να ζήσουν και σε κλειστούς χώρους (οικίες, αποθήκες, σοφίτες κ.α). Είναι καχύποπτα και συχνά αποφεύγουν τα άγνωστα αντικείμενα, ήχους και άλλες αλλαγές στο περιβάλλον τους για τρεις ή περισσότερες ημέρες. Προτιμούν να τρέφονται με σπόρους και κόκκους δημητριακών μπορούν όμως να ζήσουν και με μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων που περιέχουν λίπος, πρωτεΐνη κ. α.

Υγειονομική Σημασία

Πρόκειται για μια ομάδα θηλαστικών με τεράστια σημασία για τον άνθρωπο, η οποία ευθύνεται για μεγάλο αριθμό θανάτων. Εκτός από το Σύνδρομο Weil (λεπτοσπείρωση), πολλά είδη ποντικιών είναι δυνητικοί φορείς και άλλων σοβαρών ασθενειών, μεταξύ των οποίων είναι η σαλμονέλωση, η πανώλη, ο τυφοειδής πυρετός και ορισμένες μορφές εγκεφαλίτιδας. Προκαλούν επίσης σοβαρότατες μολύνσεις τροφίμων και αλλεργίες ενώ είναι φορείς παρασίτων όπως ακάρεων, νηματωδών και εντόμων( π.χ ψύλλοι). Εκτός από τις παραπάνω επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία, τα συμβιωτικά τρωκτικά προκαλούν σοβαρές καταστροφές και ζημιές σε ηλεκτρικές και κτιριακές εγκαταστάσεις. Τα τρωκτικά μπορεί να αποδειχθούν υπεύθυνα ακόμη και για πυρκαγιά σε εγκαταστάσεις.

Τρόποι Διαχείρησης

Πρόληψη: Δεν θα πρέπει να υπάρχουν ανοίγματα ( π.χ. ανοιχτά παράθυρα και πόρτες, ανοιχτές αποχετεύσεις,τρύπες στους τοίχους). Δίδεται ιδιαίτερη σημασία στην καθαριότητα του χώρου ( π.χ. απομάκρυνση σκουπιδιών και πηγών τροφής) και σε μεγάλους εξωτερικούς χώρους (κήποι, χωράφια) εφαρμόζεται ζιζανιοκτονία .

Παρακολούθηση: Η οργάνωση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης τρωκτικών, ακολουθεί ορισμένα στάδια ενεργειών, τα οποία επιγραμματικά είναι:

Έρευνα του χώρου. Τα τρωκτικά χρειάζονται νερό, τροφή, κατάλυμα (φωλιά) και σχετική ησυχία.

Ταυτοποίηση των ειδών - Έκταση προσβολής. Ερευνώντας αυτά τα σημεία, μετά από την προσεκτική παρατήρηση (περιττώματα, ίχνη ποδών κ.λ.π .) αφ’ ενός, και μετά από τη χρήση διαφόρων μέσων ελέγχου παρουσίας (σκόνης ανίχνευσης, παγίδων κόλλας, μηχανικών παγίδων κ.λ.π.) αφ’ ετέρου, ταυτοποιούνται τα είδη και προσδιορίζεται η έκταση της προσβολής.

Αντιμετώπιση

Για την καταπολέμηση των συμβιωτικών τρωκτικών χρησιμοποιούνται εγκεκριμένοι δολωματικοί σταθμοί ασφαλείας που τοποθετούνται στα σημεία – ζώνες που έχουν αποτυπωθεί στον χώρο, με ειδική σήμανση προειδοποίησης, ενημέρωσης (προϊόν και αντίδοτο) και απογραφής ευρημάτων ακριβώς στο σημείο τοποθέτησής τους. Στους δολωματικούς σταθμούς τοποθετούνται εγκεκριμένα τρωκτικοκτόνα δολώματα τα οποία είναι αντιπηκτικές ουσίες υποξείας τοξικότητας που ενεργούν στο αίμα (στον κύκλο προθρομβίνης). Τα τρωκτικοκτόνα αυτά δολώματα κυκλοφορούν σε μορφή κύβων (κηρωδών ή όχι), πάστας, συμπήκτων (pellets, γαριδάκια), αλεσμένων δημητριακών, σπόρων και σκόνης. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν εφαρμόζεται πρόγραμμα καταπολέμησης των συμβιωτικών τρωκτικών σε βιομηχανίες τροφίμων όπου εντός των αποθηκών και στον χώρο παραγωγής παίρνονται μόνο μέτρα ελέγχου παρουσίας (π.χ. μηχανικές παγίδες πολλαπλών συλλήψεων), καθώς δεν επιτρέπεται η χρήση αντιπηκτικών. Ακόμα, ο ρόλος του δολωματικού σταθμού είναι σημαντικός και θα πρέπει να αποτελείται από σκληρό πλαστικό που δεν περιέχει τοξικές ουσίες, να είναι ανθεκτικός στην υπεριώδη ακτινοβολία, να κλειδώνει ασφαλώς και να έχει εντός ειδικές θέσεις ασφαλούς στερέωσης του δολώματος για να αποφεύγεται η διασπορά του. Η περισυλλογή και καύση ή ταφή των πτωμάτων, καθώς επίσης και η περισυλλογή των υπολειμμάτων των χρησιμοποιηθέντων ή των προς αντικατάσταση δολωμάτων είναι απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να γίνονται με σχολαστικότητα, επιμέλεια και με το νόμιμο τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό, οι ελεύθερες κολλητικές επιφάνειες σε διάφορα σημεία της παραγωγής ή των αποθηκών δεν αποτελούν δόκιμη λύση καθώς συλλέγουν σκόνη και ξένα σώματα ενώ αν πιαστεί τρωκτικό, αυτό είναι πλήρως εκτεθειμένο και αποτελεί σοβαρό μικροβιολογικό κίνδυνο. Ακόμη χειρότερη επιλογή αποτελεί η χρήση τρωκτικοκτόνων δολωμάτων χύδην, τα οποία είναι βάσιμος χημικός κίνδυνος ενώ ταυτόχρονα απειλούν και ζώα μη στόχους.

Πηγή: Οδηγός Ορθής Πρακτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση προστασίας από ζωικούς εχθρούς και έντομα στις επιχειρήσεις τροφίμων.(ΕΦΕΤ)